ALLAH NİÇİN “BİZ” İFADESİNİ KULLANIYOR
Yüce Allah kendisi için bazen “o” (hüve) zamirini kullanır: “De ki: “O, Allah’tır, tektir” (İhlas 1). ”O, kendisinden başka tanrı olmayan Allah’tır” (Haşr 22) gibi. Bazen “ben” (ene) zamirini kullanır: “… Bana itaatsizlikten sakının (Bakara 40). “Doğrusu ben tövbeleri çokça kabul eden ve rahmeti bol olanım” (Bakara 160) gibi. Bazen de “biz” (nehnü) zamirini kullanır: “… Biz, kâfirler için alçaltıcı bir azap hazırladık” (Nisa 37). “Kesin olarak bilesiniz ki bu kitabı kuşkusuz biz indirdik ve onu mutlaka koruyan da yine biziz” (Hicr 9) gibi.
Arapçada şöyle bir ifade vardır: Allahü a’lem bimuradihi bihi = “Neyin murat edildiğini en iyi Allah bilir.” Bu ifade, tefsirciler tarafından da sıklıkla kullanılmaktadır. Onun için Allah’ın neyi murat ettiği konusunda bizler ancak tahminlerde bulunabiliriz. Bu konuda, işin uzmanlarından öğrendiğimiz bazı bilgileri sizlerle paylaşmak isteriz.
Yüce Allah, herhangi bir varlığa benzetilmemesi için kendisiyle alakalı değişken zamirler kullanmış olabilir. . “… O’na benzer hiçbir şey yoktur…” (Şura 11), “O’nun hiçbir dengi yoktur” (İhlas 4) gibi ayet-i kerimeler bize bu bilgiyi veriyor.
Allah’ın, bazı ayet-i kerimelerde “Biz” demesinin sebebi, zatının yüceliğine dikkat çekmek için olabilir. İnsanlara, istişare etmelerinin önemine işaret etmiş olabilir. İnsanların birbirlerine “ben” değil de, “biz demelerini yani tevazuu göstermelerini öğretmiş olabilir. En önemlisi de, Allah’ın “biz” dediği konular, melekleri görevlendirdiği konulardır. “Biz yarattık, biz öldürürüz, biz diriltiriz, biz yağmur yağdırırız, biz rüzgâr estiririz, biz kitap indiririz” gibi işin içinde meleklerin de istihdam edildiğini, muhataplar anlasın diye olabilir.
Allah’ın “Ben” diye hitap ettiği ayetlerin büyük ekseriyeti hep zatıyla ilgilidir. Hiçbir ayette “Bize kulluk edin, bize yalvarın, biz Allah’ız” dememiştir. “Biz” diye hitap edilen ayetlerde, genellikle arada bir vasıta vardır. Mesela, Kuran’ın indirildiğini haber veren ayetlerde “Biz indirdik” buyrulmaktadır. Bütün ayetler vahiy kanalıyla indirildiğine göre Cebrail, Allah ile Peygamber (s.a.s.) arasındaki vasıta olmuştur. Ya da “Sizi bulutlarla gölgeledik” (Bakara 57) denildiğinde, yağmur damlalarını indirmekle görevli olan meleğe dikkat çekilmekte ve melek de bu ifadeye dâhil olmaktadır. Ancak şunu unutmamak gerekir ki, bu meleklerin tesirde hiç bir müdahalesi yoktur. Çünkü tesirin hakiki sahibi ancak Allah’tır.
Genelde yaratılışın anlatıldığı ayetlerde Allah “Ben” der. Mesela “Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım” (Zariyât 56) ayetinde olduğu gibi. Bazen yaratılışın anlatıldığı ayetlerde “Biz” tabiri de geçer. Bu tabirle kastedilen, o anda meleklerin o yaratılışa şahit olduğu ve orada bulunduğudur. Bu ifadeyle Allah kendi sözüne melekleri şahit yapmaktadır. Mesela “Biz gökleri, yeri ve bunlar arasındakileri oyun olsun diye yaratmadık” (Enbiya 16) ayet-i kerimesinden, Allah’ın bu yaratmayı tek başına yaptığı; ama bunları yaratırken meleklerin de hazır ve şahit olduğu anlaşılır.
Bazı âlimlere göre “Biz” zamiri Allah’ın celal sıfatlarına, “Ben” zamiri ise cemal sıfatlarına dikkat çekmek için kullanılmış olabilir. Yani Allah, “Biz” zamiriyle büyüklüğüne, azametine, heybet ve ihtişamına vurgu yapıyor. Mesela, “Kuran’ı kesinlikle Biz indirdik, elbette onu yine Biz koruyacağız” (Hicir 9) ayetinin orijinal metninde dört tane “biz” ifadesi geçiyor. Burada hem Cenâb-ı Hakkın azamet ve büyüklüğüne, hem de söz konusu icraatının ne kadar ehemmiyetli olduğuna vurgu vardır.
Sultanlar, genellikle “Biz” ifadesini kullanırlar. Onlar, sözlerine ya da mektuplarına başlarken “Biz ki…” diyerek başlarlar. Zira bu ifadede haşmet ve büyüklük vardır. Ezel ve ebedin sultanı olan Allah’ın; haşmet ve büyüklük ifade eden “Biz” tabirini, “Ben” tabirine tercih etmesi de O’nun azametinin şanındandır.
(Yararlanılan Kaynaklar: TDV Kuran Yolu Tefsiri, Sorularla İslamiyet-Kuran’da Allah’ın Biz Yarattık İfadesi, Dinimiz İslam-Allah Niye Biz ve O Diyor?)
Hazırlayan: Bahtiyar Budak–Emekli Edebiyat Öğretmeni
