Keşan Bezi 500 Yıllık Gelenek!

Türk Patent Enstitüsünce (TPE) 2008 yılında ”mahreç işareti” olarak tescillenen Çarşıbaşı Keşan bezi el emeği, göz nuru bir ürün. Çarşıbaşı Kaymakamlığının yaptırdığı araştırmaya göre, bir benzeri Orta Asya’da Türkler tarafından kullanılan Keşan bezi, Trabzon’un Çarşıbaşı ilçesinde yaklaşık 500 yıldır el yapımı tezgahlarda kadınlar tarafından üretiliyor. Geçmişte kök boyalarla boyanan ipek ipliklerden dokunan kumaş, pahalı olan bu ipliğin maliyeti artırması üzerine son yıllarda pamuk iplikliğinden üretiliyor.

İlçede 1930 ve 1940’lı yıllarda Adana’dan getirtilen pamuk ipliklerle 500-600 civarında evde el tezgahlarında üretilen Keşan bezi, 1990’lı yılların sonuna doğru unutulmaya yüz tuttu. Bu durumun ilçe için kayıp olacağını fark eden Çarşıbaşı Kaymakamlığı 1997 yılından itibaren düzenlediği kampanyalar ve açtırdığı kurslarla Keşan bezi dokuyan kişi sayısını artırdı. Çarşıbaşı’nda, bu çabaların da etkisiyle son dönemlerde yılda 1,5 milyon metrekare Keşan dokunarak 10 milyon liranın üzerinde gelir elde ediliyor.Kaymakamlığın başvurusuyla 2008 yılında tescillenen Keşan bezi, yöreye gelen yerli ve yabancı turistlerin de ilgisini çekiyor. Folklorik olarak gömlek, etek, çanta, örtü, şal, şapka, başörtüsü, kaşkol ve çocuk kıyafetleri yapılan Çarşıbaşı keşanı, ilçede 350 civarında tezgahta kadınlar tarafından üretilen üretiliyor.

İmalat süreci

Çarşıbaşı’nın simgesi haline gelen Keşan bezini oluşturan saf pamuk iplikler, dokuma tezgahına girmeden önce bir haftayı aşkın süre çeşitli işlemlerden geçiriliyor. İlk olarak dokunacak bezin uzunluğuna göre onlarca makaraya sarılı iplikler, bir noktada toplanacak şekilde ”dönme dolap” adı verilen tahtadan yapılan platform üzerinde çözülüyor.

Ayrı ayrı sarılarak hazırlanıp çözgü halini alan iplik, daha sonra desenlerinin oluşturulması için boyanıyor. İkat adı verilen teknikle boyanan çözgüler, su ve neme dayanıklı maddenin belli aralıklarla çözgüye sarılmasıyla boya dolu kazanın içerisinden geçiriliyor. Bu işlemin ardından sarılı bölümleri çıkarılarak kurutulan çözgüler, dokunmaya hazır hale geliyor. Bir haftayı aşan işlemlerin ardından el tezgahıyla buluşan çözgüler, tezgaha asılıp ipliklerine ayrıştırılıyor.

Desene uygun olarak yapılan ve bezin ne sıklıkta dokunacağını belirleyen tezgah ayarından sonra Keşan bezi dokunmaya başlanıyor. Keşan dokuma işlemi, ipliklerin uzunluğuna göre bazen aylarca sürebiliyor. El tezgahlarında en fazla dokunabilecek en   1 metre, boy ise kullanım şekline göre farklılık gösteriyor.

Haber /Ali Rıza ALTINSOY