“İNŞALLAH” DEMEK, ALLAH’IN EMRİDİR!
“Allah dilerse” anlamına gelen “inşallah” ifadesi; yapılacak her işin ilâhî irade ve izne bağlı olarak gerçekleşebileceğini belirtmek amacıyla söylenmesi gereken bir sözdür. Bir şeyin meydana gelmesi için insanın iradesi yeterli değildir; Allah’ın da dilemesi gerekir.
Kuran-ı Kerim’de, her işin ilâhî iradeye bağlı olduğunu bildiren pek çok ayet vardır. Kehf suresinin 23-24’üncü ayetlerinde Hz. Peygamber’e (s.a.s.), Allah’ın dilemesine bağlamadıkça hiçbir şey hakkında, “Şunu yarın yapacağım” dememesi emredilmiştir.
Hz. Yusuf’un ebeveynine ve kardeşlerine, Hz. Mûsâ’nın Hızır’a, Hz. Şuayb’ın sekiz yıl yanında çalışmasını istediği Mûsâ’ya hitap ederken “inşallah” tabirini kullanmışlardır. Hz. İsmail’in, kendisini rüyasında boğazladığını gören babasına, Allah dilediği takdirde sabredenlerden olacağını söylediğinde de; Hudeybiye’den sonra Allah Rasûlü’nün rüyası doğrulanıp Müslümanların Allah’ın izniyle Mescid-i Harâm’a girecekleri bildirilirken de bu ifade kullanılmıştır. (bk. Yusuf 99, Kehf 69, Kasas 27, Saffat 102, Fetih 27)
Hadis kaynaklarında Hz. Peygamber’in, yeri geldikçe hep “inşallah” dediği; böylece, gerçekleşeceği insanlar nezdinde belli olan veya belli olmayan bütün meşru konularda bu tabirin söylenmesi gerektiği bildirilmiştir. Buhari ve Müslim’in rivayet ettiği bir hadiste şöyle bir uyarı vardır: “Sizden biriniz dua ettiği zaman kesin bir ifade ile dilekte bulunsun. “Allahım! Dilersen bana ver…” demesin!”
Mümin, dualarındaki isteğinin kabul edilip edilmeyeceğinden asla şüphe etmemeli; dualarında kesin ifadeler kullanmalı ve isteklerini kararlı bir şekilde Allah’a arz etmelidir. Bu nedenle dualarında “inşallah” (dilersen kabul et) yerine, “âmin!” (kabul buyur) demesi gerekir.
“İnşallah” sözü, başarıyı Allah’tan talep etmek, O’nun yardımına başvurmak demektir. Çünkü gelecekte yapmayı tasarladığımız işlerden söz ederken; o tarihte sağ olup olmayacağımızı, herhangi bir engelle karşılaşıp karşılaşmayacağımızı veya başarıp başaramayacağımızı bilmemiz mümkün değildir. Bu konuda, Lokman suresinin 34’üncü ayetinde, “…Hiç kimse yarın ne elde edeceğini bilemez…” buyurulmaktadır.
“Allah dilerse”, “Allah isterse” gibi anlamlara gelen “inşallah” ifadesini kullanarak; ileride yapılacak bir işi, Allah’ın dilemesine bıraktığımızı belirtmiş oluruz. Dikkat çekici ve hoşa giden ya da hayranlık uyandıran bir şey gördüğümüzde ise; onun varlığını Allah’a bağlayarak, “Allah dilemiş de olmuş” anlamın gelen “mâşallah” deriz. Bu tür ifadeleri kullanmak, Müslümana yakışan davranışlardandır.
“Maşallah” ifadesi Kuran’da dört ayette (Araf 188, Kehf 39, Yunus 49, A’la 6) geçer. Bunlardan biri mealen şöyledir: “Keşke bağına girdiğinde, “Mâşallah! Güç yalnız Allah’ındır” deseydin…” (Kehf 39) gibi.
(Yararlanılan Kaynaklar: TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Kuran Yolu Tefsiri, İslam ve İhsan- İnşallah Ne Demek?)
Hazırlayan: Bahtiyar Budak–Emekli Edebiyat Öğretmeni
